Aurreko urteetan baino jende gutxiago elkartu bada ere, 7.000tik gora pertsona izan dira aurtengo ZEID Fest Gaztea jaialdian Barakaldoko BECen. Iragana eta etorkizuna batu dira, nostalgia eta ur berria. AEK izan da aurten omendu duten erakundea, haien eskutik ere baitator etorkizuna euskararen herrira, Euskal Herrira.

Egun osoko festa luzea izan da beste behin larunbat honetan Barakaldoko BECen ZEID Fest Gaztearen baitan. Laugarren edizioa zuen aurtengoa jaialdiak eta aurreko edizioetan baino publiko gutxiagorekin izan bada ere, musikarientzat berotasuna bilatu dute Bizkaia Arena horretarako egokituz.

10.45ean entzun dira BEC atarian lehen doinuak, Kittu txarangakoen eskutik, AEKko hainbat kiderekin batera, eta elkarrekin kalejiran iritsi dira Bizkaia Arenako atarira. Bertan AEKko nazio kontseiluko kide Lurdes Etxezarretak hartu du hitza: «Jaizkibel eta Naizenen atzetik ohore bat da guretzat gaur omenaldi hau jasotzea, izan ere ohituago gaude omenaldiak egitera jasotzera baino. Euskal Herriko herritarrek euskara erabiltzeko baldintza erosoak nahi ditugu, gure ikasleek toki guztietan euskaraz bizi daitezen aukera izan dezaten nahi dugu. ZEID fest euskaraz, aske eta eroso aritzeko tokia da. Mila esker musika euskaraz gozatzeko espazio eroso bat sortzeagatik. Omenaldia AEK-ko kide guztientzat da, ikasle, irakasle, aholkulari, koordinazioko kide, AISA, Mintzalagun, Korrika… Bereziki gune erdaldudenetan euskaldunak sortzen ari direnentzat. Horiei esker Bilbon, Ezkerraldean, Erriberan, Arabar Errioxan edo Lapurdin geroz eta arnasgune gehiago ditugu».

Atzetik, Barakaldoko AEKko kidea den Argiñe Sangradorrek hitz egin du eta aipatu Barakaldon 368 ikasle daudela euskaraz bizi asmotan, eta nola ez, ‘Euskaldun berri baten balada’ kantu mitikoari aipamena egin: «Euskaldun berriaren baladak dion bezala goizero-goizero AEKn bezero, batzuetan ero besteetan bero dabiltzanentzat da hau. Kantu honen hasiera ere ezaguna izango duzue: Barakaldokoa naiz eta daukat paro obrero, horregatik euskaltegira noa ni egunero».

Hitz horiek egin eta zinta mozketa egin ostea jaialdiari irekiera ofiziala eman zaio. EH Bilduko ordezkaritza bat ere gerturatu da eta Nerea Kortajarenak NAIZ Irratiarentzat argi utzi du halako ekimenek eta Barakaldo bezalako hiri batean garrantzia dutela, batez ere «euskararen aurkako oldarraldi betean gaudenean».

Nostalgia hasieran

‘Revolution Mix’, abesti ospetsua izan zen bere garaian ezbairik gabe, eta haren doinuekin sartu dira oholtzako lehenak, Betagarri taldekoak, 12:00etan puntuan jendeak ‘Bandiera rossa’ abesten zuen bitartean. Atzetik ‘Jabe izan arte’ etorri da eta ordurako «Gora Euskal Herria Askatuta!» oihuka ari zen Iñaki Ortiz de Villalba taldeko abeslaria. ‘Sweet Mary’ kantua eskaini dute segidan eta jendeak gogotik abestu du. Pistan jende ugari zela «ezohiko orduan, goiztiarrak izan direnekin» eskaini du kontzertua Betagarri taldeak. Klasiko gehiagok ere ez dute hutsik egin ‘Skalatu’, ‘Begirada bakoitzean’ (Euskal Herria anitza, feminista eta antifaxista eraikitzea gure esku dagoela aldarrikatuz), ‘Verde’, ‘Zure ingurua’ edota ‘EH Antifaxista’, baita ‘La chica del batzoki’ (falta direnak gogoan), ‘L'estaca’ eta ‘Mienten mi amor’ ere. Jendea bero eta oso parte hartzaile izan da kontzertu guztian, Iñaki Ortizek duela 20 urteko gaitasun bera erakutsi du publikoa poltsikoratzen. AEK-k ere jaso du bere omenaldia kontzertu honetan, Betagarrik ‘Ongi etorri’ Korrikaren 16. edizioko abestia kantatu duen unea ederra izan da. Nostalgia dosietan lehendabizikoa gasteiztarren eskutik.

Bigarren dosia Ken 7 taldearen ‘Atzo da bihar’ diskoaren entzunaldia izan da. Talde gernikarraren lehen diskoa hasi eta buka jarri dute horretarako propio etorri diren DJek. Txikienentzat txoko bat ere antolatu dute, Iratxoen Basoa, eta guraso zein txikientzat Ana Goitiaren bakarrizketa eta Eleder Magoaren saioa ere izan dira Azoka gunearen bi ertzetan.

Eta hirugarren nostalgia pilula AAZTIYEN oholtzan jaso dugu. Sorotan Bele gogoan proiektuarekin, Gorka Sarriegi, Urbil Artola, Aitor Etxaniz eta Ritxi Salaberria taldekideek hor jarraitzen baitute oraindik. Proiektu honetan, ordea, Euskal Herriko txoko desberdinetako bandekin aritzen dira eta gaurkoan Mutrikuko Udal Bandakoekin aritu dira. Mikel Errazkin ordezkaezinaren tokian Xabi Zabala (Pirritxo eta Porrotxen kantuen sortzailea, besteak beste) izan da eta saioaren hasierako ‘Amodioaren eza’ kantuan hark jo du txirula esanguratsu hori. Zabalaren ideia batetik abiatu zen guztia eta hori nabarmen utzi du Gorka Sarriegik lehen hitzartzean. ‘Arratsalde honetan’ kantuak eman dio segida, eta harmailan zein pistan zuedenek gogoz abestu dute, bazkalordua izan arren.

‘Argiaren hiria’, ‘Uxo zuria’ eta ’Amaren besoetan’ etorri dira atzetik eta Ruperren ‘Lagunaren heriotza’ kantua hasi gara entzuten disko horren blokea ixteko, Mikel Errazkinen agurra irudikatzen zuen eta haren gogoa bizirik mantentzen duen bideo bat janzteko aukeratu dutena. Errazkinek sortutako ‘Hilargi non zaude’ kantua, ‘Mundu Hegian’ bigarren diskokoa, jo dute une horren ostean. Berriz ere lehen diskora salto egin dugu gero, ‘Ilundu aurretik’ kantuarekin, bandarako moldaketak asko janzten duen kantua, baita ‘Atalaia’ kantuarena ere. Iker Goenagaren trikitia Xabi Zabalaren akordeioak ordeztu du ’Orain bai’ abestian, hau ere debuteko lanekoa. Izan ere estudioko hiru disko baino ez zituen plazaratu Sorotan Belek 1993tik 1996ra. Ukitu sinfonikoa ere etorri da bandaren partetik, moldaketa gisa horretakoa izan baita ’Marinelaren zai’ abestian (Ura Bere Bideanerako egindako moldaketa bera ote?). Publikoak gogotik abestu duen abestia izan da lehen hitzetatik azkenekoetaraino, baita atzetik taldekideetako batek «nire maitiari abestu diezaiogun» eskatu duenean ’Zorionak zuri’ ere.

Une hori eta gero, ‘Zure amak badaki’ bandarik gabe abestu dute lehen zatian, akustikoan eta atzetik denak sartzean, beste dimentsio bat hartu du kantuak. ‘Sing-sing-atiko folk & rolla’ jotzen ari ziren bitartean Azoka gunera joan gara, Maria Riveroren emanaldia entzutera.

Oholtzatik aldarrikapena

‘Isiltasuna ordenatu’ kantua abestu atarian iritsi gara Azokako oholtzara. «Espazio hauek ere okupatu behar dira» esaten ari zen Rivero, ohituta dauden espazioetatik atera direlako gaurkoan. Izan ere dabilen proiektuetan antzoki eta txoko txikiagoetan aritzera ohituago daude. Behin kantua eskainita, honakoa esan du: «Erreferenteak ekarri behar dira BECera eta bakoitzak bereak ditu, nik ere izan ditut neureak, besteak beste Maurizia». Aldarrikapen horren ostean ‘Txikitxuterik’ abestu du Balmasedako musikariak. Izan ere bazterrekoak gogoan izan ditu une batez, «Enkarterrietako azkenak ere iritsi dira» esan duenean. Euskarak sortzaileak eta euskaldunak bai baititu han ere.

Abesteko gaitasuna sobera du Riverok, hala, une batez mikroa utzi eta oholtzan pauso bat aurrera eman du, ahots bizian abestera. Pausoa berak bai, baina publikoa ez da ausartu horretara. Pena, babesa emateko keinu ederra izango baitzen. ‘Parentesiak’ diskoko ‘Arina’ kantuarekin bukatu du emanaldia, «amaiera on bat nola eman» ez dakiela esan ostean. Bada, eder bukatu du emanaldi laburra, ‘Lerro paraleloak’ diskoarekin egin duen azkena, urte bukaerarako disko berria kaleratuko duela aurreratu baitigu NAIZ Irratiko mikrofonoaren aurrean.

Kantautoreentzat espazioa zabaldu da emanaldi horrekin, Eñaut Elorrieta eta Isabel Aaiúnen eskutik beste bi saio izan baitira, bakoitzak bere estiloan. Aaiunen musikak Jarabe de Palorena ekartzen du nolabait ere gogora. Bitxia da bere kanturik ospetsuena, 2021eko ‘Potra salvaje’, iaz egin zela ezagun, elektronikako remix bati esker. Folka berritzen duen artistatzat hartu daiteke, eta bide horretan dabil aspaldion Elorrieta bera ere, ‘Fantasia’ diskoarekin argi utzi zuen moduan.

Aaiún bere emanaldia egiten ari zen bitartean, pasabideetan Elektropottotte elektrotxaranga abestiak jo eta jo ari ziren, AAZTIYEN oholtzako isiluneren batean Olaia Inziarteren ‘Behe klasekoa’ jotzen ari zirela entzun da. Aaiúnek rumba, bachata eta halako doinuak nahastu ditu bere kantatzeko modu flamenkoarekin. Horregatik diogu kantautore izaera hori baduela segoviarrak. Jarabe de Palo edo El Arrebato bezalako taldeak etortzen zaizkigu tarteka burura, Karibeko erreferentzia argiez gainera.

Elektronikak hutsik ez

Nostalgiarenak Maixux Zugarramurdi eta haren alabek, Erramun Martikorenak (jendez mukuru izan du oholtza aurrea, MITOAROAK mitoa handitu du nabarmen),Joselu Anayakek eta Alaitz eta Maiderren musikarekin egindako pintxadak bete dituzte. Maixux eta alabak Azokako gunean bertso zaharrak abesten ari ziren bitartean, Joselu Anayak beren ohiko erromeriarekin hasi da Aralarko Dama oholtzan, eta, kontrastean, Süne AAZTIYEN oholtzara igo da. Bitxia, trikitirik gabeko erromeria bat eta erromeriaren eboluzioa-edo irudikatzen duen kontzertu bat ordu berean izatearena. Aurretik elektronika doinuak Oiartzungo Zilibito Recordsen eskutik entzuten hasita ginen arren, bestelako eskaintza bat da Sünerena, zuzeneko banda eta guzti.

Intro bat eta ‘Lau korapilo’ abestia izan da eskaini duen lehena, single moduan etorri zen kantua ‘Amaineman’ debuteko diskoan jasotzen duena. Segidan oso Aviciiren girokoa den ‘Kopa’ kantua eskaini du, Elorrioko Topagunerako Moonshine Wagon taldearekin sortutako ‘Orainari’ jo aurretik, Antton Carreterok egin ditu Lander Louridoren ahotsak. Abuztuan eta erdi isilpean atera zen ‘Milaka lore’ kantu mistikoaren txanda izan da gero, zuzenean gitarra elektrikoaren soinuarekin beste itxura bat hartzen duena. Antia Muiñorekin egin zuen abesti hau eta muiñeira eta trikitia nahastu zituzten, galiziera eta euskara bezalaxe. Jendea dantzan ikusi dugu kantu honen erritmora.

Greta Ch'Aska orduan ondoan izan zuen Sünek eta elkarrekin gailu elektronikoekin halako jolas bat egin ostean etorri da hurrengo kantua, ‘Urruti‘, Madrilera bidean burura etorri zitzaion abestia. Konfort egoeratik atera nahi izan du Sünek lehenengo diskoaren sorkuntza prozesuan eta Jimbo Paezekin ibili da lanean Madrilen, bidaia horietako batean etorri zitzaion ideia NAIZ Irratiko MusikHaria saioan kontatu zigunez. Horren ostean ‘Lasai-lasai’ Huntzaren kantuaren bertsio elektroniko bat etorri zen, minimal giroko elektronika, panderoa eta trikia nahasten dituen kantua, bonboa beltzetara doala, noski. ‘Haize hegoa’ Laboaren kantua ere moldatu du gisa horretara, kasu honetan bakarrik aurkeztu du. «Hain ondo pasatzen ari ez zaretenontzat, nahiz eta aurpegian irribarre batekin zaudetene ziurrenik, zuontzat abesti hau», esan du segidan Sünek, ‘Ondo dago’ abestu aurretik. Ahotsak bikoiztuta, efektuekin jolasean ibili da hemen nabarmen. Ahots prozesatua tarteka entzun dugu abesti batzuetan eta ohiko autotunetik ihes egiten duela esan behar da, hori bada interesgarria.

«Ni Lasturgoa naiz, Itziarren bizi naiz… Baina Itziarren bada eraikin dezentez ezagunagoa, ez dakit ezagutzen duzuen», eskua altxatzeko eskatu eta «zaharrenak, baina askorik ez» esan du Sünek, «Oxala berriz irekiko balute, baina ez du itxura handirik» gehitu ostean, ‘Txitxarro’ kantuari ekin dio. Publikoak dantza egin ordez, mugikorra atera eta grabatzea erabaki du lehen unean. Hori bai, errepika etorri denean, jendea dantzan hasi da berriz ere. Interakzioan segi du abestiaren denboran, jendea mugituz, makurraraziz eta saltoka jarriz. Diskoko hit-a dela esan daiteke zuzenekoari erreparatuz gero. ‘Iñundik iñoare’ abestiaren kantuaren moldaketa oso esperimentala izan da, distortsioa, EDM ukitua, mistika… arriskatua inondik inora ere.

Txitxarro bezalako aretoak aipatu ostean, 2000etara eraman gaitu ‘Fly on the wings’ kantuaren zati bat jarri baitu, baita ‘Stamp on the ground’ klasikoarena edota Eric Prydzen ‘Call on me’ azkartu batena ere Ch'Askak. Halako remix bat izan da baina Saray Saezek baterian eta Antton Carreterok gitarran lagunduta, Sünek tarteka abesten zuen bitartean.

Une horren atzetik Veintiuno taldekoekin egindako ‘Hori bai’ etorri da, kantu pop-rockeroa. ‘Muxu bana’ jotzerakoan aurkeztu ditu taldekideak Sünek, kontzertua bere bukaerara iristen ari zenaren lehen zantzuak emanaz. Interludio moduan Galaren ‘Freed from desire’ eta bere ‘Milaka lore’ nahastu ditu aurretik. Beno, interludio moduan… kantuari hitzak ere sortu dizkio Sünek, gainera, atzeko planoan Rihannaren ‘Don't stop the music’ ere sampleatuta zuten. Rihannak berak Michael Jacksonen ‘Wanna Be Startin' Somethin'’ kantutik sampleatu zuen abestia.

‘Sunday’, kaleratu zuen lehen abestia izan da gaurkoan eskaini duen azken aurreko kantua eta zuzenean indar handia hartzen duen ‘Kantauri’ balcan-swing estiloko kantuarekin eman dio bukaera emanaldiari musikari lasturdarrak.

Rock pixka bat azken txanparen aurretik

Ortuellako Polunpak erraldoi, akerbeltz eta halakoez lagunduta sartu dira Süneren kontzertuaren ostean Bizkaia Arenako pistara. Bitartean azkar batean Zea Maysentzat oholtza prestastzen ari ziren atzeko aldean. Aralarko Dama oholtzan Albina Stardust eta Divina Comediaren showa martxan eta jende asko bertan, barrez eta jolasean.

Errekaldeko taldearen lehen kolpetik erdi-hutsik zegoen pista betetzen joan da, arnas pixka bat hartu eta berriz ere eztarriak urratu arte abesteko asmoz. Yann Tiersenen ‘La valse D'Amelie’ ohiturari eutsiz kontzertuari sarrera emateko. Taldekideak oholtzara eta ‘Gaur’ kantuarekin hasi dute kontzertua, 2013ko ‘Da’ diskokoa, ‘Atera’ diskoko ‘Gaur ni naiz’ abestiarekin segida emateko. Sorpresan Des-Kontrol taldearen ‘Hay algo aquí que va mal’ kantuaren bertsio bat eskaini dute Zea Maysekoek, punk abesti bat.

Kantu sentikorrenetako bat segidan, ‘Kuraia’ abestiarekin beti sortzen da halako atmosfera berezi bat eta gaurkoan ere halaxe izan da. 25 urte bete eta oraindik eta indar gehiago hartzen duen ‘Elektrizitea’-ren txanda segidan, ereserki bat, belaunaldien arteko batasuna erakusten duena plazan entzuten den bakoitzean. Hala, errepika iritsi orduko emakume sorta handi bat igo zen oholtzara, adin desberdinetakoak, kantuaren bertsiorako gertatu zenaren irudia emulatuz. ‘Kemena’ kantu indartsuarekin segi du aurrera kontzertuak.

‘Corazón de tango’ ereserki bat da eta publikoak gogotsu kantatu du, Aioraren ahotsaren gainetik entzuten zen uneoro jendearen kantua. Antzeko zerbait pasa da ‘Kea’ etorri denean, nahiz eta kantu berriagoa izan. Berriz ere urte batzuk atzera egin dugu ‘Bi bihotz, bi ero’ kantuarekin, 2013koa baita kantua. Eta konturatzerako azken txanpara iritsi gara. Bigarren ustegabeko bat kolpera, The Buggles taldearen ‘Video Killed The Radio Star’ bertsionatu baitute, ahotseko efektua lortzeko bozgorailu eta guzti, beren kantuekin medley ederra osatuz.

Udaberriaren etorrerarekin ‘Negua joan da ta’ kantuak zentzu gehiago hartzen du eta publikoak ozen abestu duen kantuaetako bat izan da, kontzertua hor bukatu da guretzako, irratiko eginbeharrek beranduago kontzertua emango duen Iseorengana eraman gaituztelako. Haren elkarrizketa egiten ari ginen bitartean ‘Kukutza III’ abestiarekin Bizkaia Arenako eztanda entzun dugu, nola lehertu den giroa. Ederra benetan oihua.

Buelta elektronikara

Crystal Fighters zertxobait atzeratu denez, jendeak azken unerarte aprobetxatu du Kai Nakairekin ipurdia mugitzeko eta afaltzeko. Apurka-apurka aurretik hustu den Bizkaia Arena berriz ere betetzen joan da. Crystal Fighters britainiarrak ziren askorentzat eguneko kartelburuak eta ez dute hutsik egin. Oholtzan, gainera Merina Grisekoak eta Pello Reparaz ere izan dituzte gonbidatu berezi bezala. Txalaparta hotsak entzuten zirela ekin diote emanaldiari, Nafarroarekin eta euskal kulturarekin duten harremana argi erakutsiz. Hori bai, erabat performatiboa izan da kontua, entzuten zena ez baitzen zuzenko soinua.

Hiru dantzari ere sartu dira segidan, halako jantzi berezi batzuekin agurra dantzatzera, haietako batek ortzadarraren koloreak zituen argiak ere bazituen soinean. Bigarren keinu bat euskal tradizioei. Ikurriñak ere oholtzan toki nabarmena eduki du kontzertuak iraun duen denboran. Halako sarrera baten ostetik ‘Follow’ kantua etorri da eta horixe da jendeak taldeari egin diona, segituan hasi baitira haiekin batera abesten. Coachella, Glastonbury edota Lollapalooza bezalako jaialdi handietan aritu ostean, ZEID Festen halako talde bat izatea ez da nolanahikoa.

Nabaria zen lehen unetik oso ohituta daudela halako formatura eta haien kontzertu estiloa oso festibaleroa dela. Showa guztiaren gainetik. ‘LA Calling’ abestiarekin ere denek dantzan segi dute eta koroak zetozen unerako publikoa adi ibili da elkarrekin abesteko. ‘We got hope’ abestiarekin doinu tribalak (brasilgoen tankera hartzeraino) eta elektronikaren uztarketa argia izan da. Energia deskarga potentea. Hori bai, bonboa uneoro beltzetara, erabili gitarra klasikoa, ahoko-soinua edo dena delakoa. Eta bonboaren erritmora ia uneoro argiren bat edo beste. Koloreen estimulurik ez da falta izan beren atzean jarri dituzten irudietan. LSDaren beharrik ez garaiko kronikek dioten efektua sortzea bada helburu.

Hala ere barealdiren bat izan dugu kanturen batekin. Publikoari maitasuna dela dugun dena esan ostean berriz ere gora ‘Love is all I got’ kantuarekin, nahiz eta erritmoz funky lasai bateik gertuago zegoen kantua. «Es un tema bastante anticapitalista» bezala aurkeztu du ‘Numbers’ kantua, iaz Creeds taldekoekin batera egindako kantua, techno mundura bidaiatzera eraman gaituen abestia, berriz ere dantzariak oholtzan zeuden bitartean eta Ziripot bera ere agertu da rave momentu horretan.‘ALl night’ etorri da segidan, afro doinuak dituenak argi eta garbi, berriz ere doinu tribaletara joz, giro lasaiago eta dantzagarriago batean.

Baina gorputzak beste oholtzara gerturatzea ere eskatu digu, Gregotechnoren proposamena ezagutzera. Kantu gregorianoa eta elektronika uztartzen dituen proiektu bitxia da Marc Vilajuana eta Alejandro Narések eskaintzen duena. Bartzelonan sortuak, tradizioaren beste adar bat abangoardiara eraman dute ezbairik gabe honekin. Bitxia, arriskatua eta interesgarria egiten dutena.

Festarako bidean

Behin hauek entzunda, Itziar Ituño eta konpainiaren Ingot proiektuarekin rock pixka bat izango baden arren, Iseo & Dodosounden dub musika eta dantzagarria izango da Duplaren erokeriaren aurretik. Beste urte batzuetan baino jende gutxiago izan bada ere, ederra izan da.